WARSZAWA –  Środowisko geograficzne

1. Położenie geograficzne.

Warszawa jest położona na Nizinie Środkowomazowieckiej, nad Wisłą, która dzieli obszar miasta na część lewobrzeżną i prawobrzeżną. Głównym rysem krajobrazu Warszawy lewobrzeżnej jest skarpa nadwiślańska, zwana skarpą warszawską, stanowiąca zbocze równiny polodowcowej, podciętej od wschodu przez Wisłę. Skarpa wznosi się nad doliną Wisły do 26 m, biegnąc w zmiennej odległości od rzeki, od kilku metrów do kilku kilometrów. Szerokość koryta Wisły w obrębie miasta została częściowo sztucznie zwężona wałami, do około 350 m. Podłoże geologiczne Warszawy stanowią utwory czwartorzędowe (piaski, gliny zwałowe i mułki, pod którymi leżą nieprzepuszczalne iły pliceńskie zaburzone glacitektonicznie).

2. Ukształtowanie terenu.

Dla Warszawy i jej okolic charakterystyczne są szerokie doliny o płaskich dnach i niezbyt wysokich zboczach. W dolinach tych leniwie płyną rzeki ku zachodowi i północnemu zachodowi, gdyż takie jest nachylenie terenu.

3. Klimat

Klimat Warszawy jest umiarkowany ciepły, pod przejściowymi wpływami morskimi i kontynentalnymi. Średnia temperatura powietrza w styczniu wynosi -3,5 stopni Celsjusza, w lipcu 19,2 stopni Celsjusza, średnia roczna suma opadu 500-550 mm; przewaga wiatrów zachodnich. W centralnym obszarze Warszawy jest typowy klimat miejski, który charakteryzuje zwiększone zanieczyszczenie powietrza, podwyższona temperatura powietrza, zmniejszona wilgotność, zwiększone zachmurzenie i opady oraz zmniejszona siła wiatru w porównaniu z okolicą zamiejską. Średnia roczna temperatura powietrza w centrum miasta jest o 0,8 stopnia wyższa niż poza miastem, średnia roczna wilgotność względna niższa o 2%. W centrum miasta sumy roczne opadów są przeciętnie o 30-50 mm większe, liczba dnia pogodnych mniejsza o 5, pochmurnych większa o 18 niż poza miastem.

4. Gleby.

Powierzchnia Warszawy jest równinna. Występują tutaj wydmy, terasy rzeczne. Kotlinę Warszawską otaczają wysoczyzny – płaskie wzniesienia ponad pradolinami, zbudowane z morem. Gleby zależą od rodzaju powierzchni, na której powstały i są bardzo zróżnicowane: mady, gleby brunatne na glinach, bielice na piaskach, czarnoziemy na iłach, gleby płowe i bagienne.

5. Lasy, parki, pomniki przyrody.

Puszcza Kampinoska zajmuje środek rozległego obniżenia, zwanego Kotliną Warszawską. Puszcza to tereny dawnych nurtów kapryśnej Wisły. Tutejszy krajobraz to przeplatające się wzajemnie obszary bagienne i pasy piaszczystych wydm. Teren jest tu niewysoko wzniesiony, a odpływ wód utrudniony. Przeważają zabagnione równiny przedzielone wałami wydmowych wzniesień. W zależności od stopnia wilgotności gruntu występują tu bory suche albo grądy, łąki lub bagna.

Jest to sytuacja wyjątkowa nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Nie zdarza się, by puszcza sięgała do bram starego i przy tym dużego miasta. Puszcza zachowała się w pobliżu Warszawy dlatego, że są tu słabe gleby, a teren jest miejscami podmokły i zabagniony. Na bagnach rosną bujne łąki lub olszyny. Na terenach wyżej wzniesionych występują wydmy. Zostały one usypane przez wiatr, dziś są porośnięte lasem, przeważnie borem sosnowym. Las, a zwłaszcza runo i podszycie, chronią wydmę przed dalszym wywiewaniem.

Od północy Warszawa graniczy z Kampinoskim Parkiem Narodowym. Zajmuje on duży obszar. Jest to największy park narodowy w Polsce. Ochronie podlegają tu wydmy, lasy i łąki. Dobre warunki ma tu zwierzyna, zwłaszcza łosie, dziki, sarny, borsuki, lisy i zające, a z ptaków bociany czarne, czaple i żurawie.

Kampinoski Park Narodowy jest zamieszkany przez nieznaczną liczbę ludności, z której część trudni są rolnictwem, a część dojeżdża do pracy w przemyśle Warszawy i innych miast.

Niełatwo pogodzić potrzeby rolnictwa z potrzebami ochrony przyrody. Na dużej części obszaru parku dozwolona jest gospodarka rolna. Najcenniejsze jednak pod względem przyrodniczym tereny zostały z niej wyłączone. Utworzono tu kilkanaście rezerwatów ścisłych, w których przyroda rządzi się według swoich praw. Na terenie parku jest wiele pamiątek historycznych i miejsc pamięci narodowej. Kampinoski Park Narodowy jest chętnie odwiedzany przez mieszkańców stolicy i turystów z całego kraju. Można go zwiedzać wędrując po oznakowanych szlakach turystycznych. Na tereny zielone w Warszawie składają się historyczne założenia parkowe i ogrodowe: Ogród Krasińskich, Ogród Saski, park Ujazdowski, Ogród Botaniczny, park Łazienkowski.

Parki publiczne utworzono w XX w., m.in.: Kultury na Powiślu, Żeromskiego na Żoliborzu, Sowińskiego na Woli, Praski za Ogrodem Zoologicznym, Paderewskiego na prawym brzegu Wisły. W ostatnich latach utworzono parki: na Moczydle, Szczęśliwicach i Kępie Potockiej, Polu Mokotowskim. Wielkie parki lub zespoły leśne leżą w dzielnicach peryferyjnych (Las Bielański – rezerwat przyrody, park Wilanowski, Las Kabacki, Młociny).